Inzender: W. de Koning Gans (Haags Gemeentearchief)    

Gegevens: Deze ruïne van een fabriek met schoorsteen werd gefotografeerd door het Haagsch Illustratie- en Persbureau. Het bureau was ook op locaties buiten Den Haag actief. De foto gaat na herkenning naar een archief of museum ter plaatse.

Datering: 1920 ?   Formaat: 11 x 15 cm   Extra beelden: vergroting

Geplaatst: 1 augustus 2005


 Reacties op Zoekplaatje 491 
De nieuwste inzending staat bovenaan!

opgelost!


Almelo

Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek ): Als dit Almelo is, kan de toren op de achtergrond van het extra plaatje qua silhouet niet de watertoren uit 1893, ontworpen door H.P.N. Halbertsma zijn. Deze in 1962 afgebroken toren had weliswaar een zeer lichtgekleurde scherpe spits die op het ZP zou kunnen wegvallen, maar hij had ook een zware uitstulping op 30 meter, waarboven zich het reservoir bevond. Deze toren had de forse hoogte van 42 meter.
De ironie wil dat juist in 1914 een watertoren gebouwd is bij de spinnerij Twenthe (bij de herbouw van de fabriek?) die de functie had van bluswaterreservoir. Als het kalf is verdronken....
Blijft over de vraag welke toren dan wel op de achtergrond te zien is.
Dinsdag 20-9-2005 23:26:36



Hans Holtmann (Almelo): Stichting Historische Kring Almelo
t.a.v. redactie Stad & Ambt
Oosteres 11
7607 AM Almelo

Dinsdag 20-9-2005 21:08:53



Hans Holtmann (Almelo): Deze foto is 100% zeker van de brand bij de Stoomspinnerij Twenthe in 1914. Hierbij kwamen vijf arbeiders om het leven. De fabriek werd een jaar later herbouwd. Deze foto heeft in diverse historische publicaties over Almelo gestaan.
Dinsdag 20-9-2005 21:05:43



theo van gijlswijk (de zilk): brand Helmond: 17-12-1925.
Volgens de kranten Het Centrum, NRC (avond) en 't Vaderland (ochtend) betreft het de dekenfabriek van de fa.J.A.Raaymakers en Co en G.H.Kaulen en Co aan de Kanaaldijk te Helmond. Er ontstond brand op de derde verdieping in de droogkamer. Het gehele gebouw ging in vlammen op. Schade 1 miljoen gulden. Op bijgaande website van de familievanderweijden staat een foto van Raymakers Textielfabrieken aan de Kanaaldijk in Helmond. Er vanuitgaande dat, ondanks de verschillende schrijfwijze van de familienaam, dit de bedoelde fabriek van de brand in 1925 is, is het niet de fabriek die wij zoeken.
Website: http://www.familievanderweijden.nl/Helmond/kanaaldijk/Kanaaldijk.htm
Vrijdag 16-9-2005 02:26:18



Martin Snuverink (Voorburg): De stijl van de gevel lijkt opvallend veel op die van de voormalige fabriek Van den Heuvel in Geldrop (nu textielmuseum). In beide gevallen: vensters parterre: 6 ruitjes hoog; vensters etage: 5 ruitjes hoog. Vergelijk met de link.
Het is overigens niet deze fabriek.

Website: http://www.museum.com/jb/museum?id=45045
Donderdag 15-9-2005 23:29:01



Martin Snuverink (Voorburg): Delft is inderdaad mijn achtertuin. Het complex van de koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek (nu DSM Gist) en Calve lijkt er in de verste verte niet op, wat Gerard ook al heeft opgemerkt. Ook niet anno 1920.
Ik houd vol dat de toren op het plaatkje van Arnold Tak geen watertoren is en dat we het moeten zoeken in een textielfabriek of meubelfabriek. Een metaalwarenfabriek is al veel minder waarschijnlijk. Ook ik heb een Noord-Brabantse indruk. Nu Tilburg op een dood spoor is beland, zouden we eens moeten zoeken in geldrop en helmond. Dit heb ik ook al enigszins gedaan, maar ben er niet uitgekomen. In mijn reactie van 07-08-2005 komt in het rijtje voor een fabrieksbrand in Helmond op 17-12-1925 met 1 miljoen schade. Wie wil natrekken of het daarom gegaan kan hebben?
Donderdag 15-9-2005 22:55:42



Gerard Nachbar (Almere): Ik bedoelde sowieso niet de watertoren van Delft. Deze bevindt zich pal ten oosten van Gist Brocades, aan de overkant van die zijtak van de Vliet. Ik bedoelde een watertoren die zich op blad 37E Delft ongeveer 4 cm = 1km ten noordnoordwesten van de Delftse watertoren bevindt. Maar die is het kennelijk niet, want niet als zodanig in het zoekplaatje herkenbaar. Waarmee de locaties Calvé en Gist Brocades kunnen worden afgeschreven.
Woensdag 14-9-2005 22:03:17



Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek): Ten overvloede: de watertoren van Rijswijk is niet bedoeld, deze was uitgevoerd in opengewerkt gewapend beton en veel kleiner.
Woensdag 14-9-2005 16:59:08



Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek): Helaas voldoet het silhouet van de Deltse watertoren uit 1896, ontworpen door M.A.C. Hartman, niet aan dat op de fabrieksfoto hierboven. Die watertoren heeft (had) een forse trechtervormige verbreding op 20 meter. Bovendien was er in het midden van de bovenzijde van het reservoir een cilindervormige schacht die er een meter of drie bovenuit stak. Totale hoogte was 29 meter, gegevens volgens het watertorenboek van Henk van der Veen.
Mij lijkt de toren op het ZP zeker hoger. Misschien heeft het zin om die torens waarvan het silhouet wel voldoet, eens te noemen. Dat zijn er grofweg 20.



Woensdag 14-9-2005 16:54:55



Gerard Nachbar (Almere): In het boek 'NEDERLAND's GROOTSTE BEDRIJVEN VANUIT DE LUCHT' uit 1925 staan op de pagina's 237 en 238 luchtfoto's van Calvé (in min of meer zuidelijke richting genomen) en Gist Brocades (in min of meer noordelijke richting genomen). Beide bedrijven zijn aaneengebouwd: Calvé aan de noordzijde, Gist Brocades aan de zuidzijde. Ze zitten ingeklemd tussen (westelijk) de spoorlijn en (oostelijk) de noordelijke bebouwing van het centrum van Delft plus zijkanaal van de Vliet (die verderop, bij Rijswijk en Voorburg, door de achtertuin van Martin loopt).
Ik zie op de twee foto's geen gebouw dat op dat van het zoekplaatje lijkt, maar dat hoeft niets te zeggen. In Nederland dateert de luchtfotografie van KLM Aerocarto van 1921, dus het fabrieksgebouw kan ergens tussen 1921 en 1924/25 zijn verbrand en daarna door een nieuw gebouw zijn vervangen.
Op de Brocadesfoto zie je een fabrieksgebouw met flinke schoorsteen aan de oostkant van de Vliet. Vergelijking met de situatie aan de rechterzijde van het zoekplaatje lijkt me niet direct kansloos.
Verder: ik bezit topografische kaart 1:25.000 blad 37E van Delft uit 1958. Daarop staat een WATERTOREN aan de WESTKANT van de Vliet, ten noorden van de fabriekslocatie. (Buurtschap Haantje, gemeente Rijswijk.) Misschien dateert die watertoren van 1920 of ouder, en zou dat de toren van de deelscan van het zoekplaatje van Arnold (zie bijdrage 1 augustus 2005) kunnen zijn. (Daar staat tegenover dat diverse personen in die toren een kerktoren zien, en dan is deze analyse verder kansloos.)
Kortom: geen snelle en dus foute conclusies (vgl Schiedamse parkmoord), maar de moeite van een nader onderzoek waard.
Woensdag 14-9-2005 09:16:15



H de Haas. (Den Haag.): Al zoekende ben ik een luchtfoto tegen gekomen uit 1925. Deze is helaas te klein om er enig detail uit te halen en is uit het archief van de gemeente Delft. Er onder staat Gist Brocades en heeft wel iets weg van het ZP. Mogelijk kan iemand hier wat mee. Ik zoek verder!

Groetjes Hans.
Woensdag 14-9-2005 03:01:33



Jeannet (Leiden): Ik ga maandag als ik tijd heb wel even naar het archief kijken of we daar wat kunnen vinden.Zelf zit ik ook al te surfen. Van Leiden vind je heel weinig op het net van vroeger wat erg jammer is.
Zaterdag 20-8-2005 00:14:00



Martin Snuverink (Voorburg): Hans, de Starliftfabriek in Leidschendam tegenover de Kerkbrug in Voorburg is dit zeker niet geweest. Ik herinner me inderdaad een grote brand aldaar. Maar dit moet geweest zijn in mijn alfabetische jaren en dat is later dan 1954.
Verder heeft de Starliftfabriek nooit een hoge schoorsteen gehad en past de omgeving allerminst met die van de Starliftfabriek.
Als je dan toch in de omgeving van Den Haag wilt zoeken, komen Delft en Leiden veel eerder in aanmerking. maar daar heb ik al eerder geen aanknopingspunt kunnen vinden.
Ik denk nog steeds dat we het in de textielindustrie of wolindustrie moeten zoeken. Daarbij behoren zeker Tilburg, maar ook Helmond en de Twentse steden als Enschede, Almelo, Oldenzaal en in mindere mate Hengelo (hier vooral machinefabrieken, o.a. Stork, Heemaf).
Leiden had industrie van wol(len dekens) (van Wijk e.a.). Zie ook het door Jeannet opgeloste zoekplaatje 467 in Leiden.
Jeannet, kun jij aangeven of Leiden uitgesloten is?
Ik heb het Nederlands Textielmuseum in Tilburg aangeschreven.
Vrijdag 19-8-2005 22:29:04



H de Haas. (Den Haag.): Als we het wat dichter bij huis zoeken, dus rond Den Haag, zou dit wat het fotobureau betreft beter passen. Den Haag zelf heb ik al helemaal doorgespit en alle grote bedrijven waar eens brand is geweest, komen niet overeen. Wil natuurlijk niet zeggen dat ik er nog ergens eentje ben vergeten. Wat ik wel weet, als ik het mij goed herinner, is dat de firma Starlift in Voorburg is afgefakkeld. De foto zou dan vanaf het viaduct van de A12 genomen kunnen zijn. Rechts op het ZP zouden dan de Vliet met de weg er langs moeten zijn. Ik heb geen beelden kunnen vinden en ongetwijfeld zal onze deskundoloog Martin hier wel raad mee weten, tenslotte is dit zijn achtertuin.

Groetjes Hans.
Vrijdag 19-8-2005 02:20:51



Martin Snuverink (Voorburg): Als je de link van mijn vorige reactie bestudeert, kom je tot de conclusie dat de fa van Andre Van Spaendonck in de Koestraat in Tilburg een oprichtingsvergunning heeeft verkregen in 1894.
Tot en met 1937 verkreeg van Sopaendonck zeer regelmatig uitbreidings- of wijzigingsvergunningen. Er is niets dat duidt op een discontinuiteit, zoals een brand en herbouw van een nieuwe inrichting.
Pas in 1933 is sprake van een nieuwe oprichtingsvergunning van een wollenstoffenfabriek van Van Spaendonck op een ander adres, namelijk aan de Koningshoeven.
Hieruit meen ik te moeten concluderen dat er geen aanwijzingen zijn dat de fabriek van Andre van Spaendonck aan de Koestraat tussen 1896 en 1937 is afgebrand en dat we eenadre plek moeten zoeken.
aNogmaals, Wie gelooft dat het Tilburg is, doet er goed aan het Hinderwet-bestand te raadplegen. Zie link.
Website: http://rhc.tilburg.nl/studiezaal/inventarissen/toeg1083hw.htm
Donderdag 18-8-2005 22:29:11



theo van gijlswijk (de zilk): Herstel op vorig bericht:
Jan van Spaendonck moet zijn André van Spaendonck.
In de bijschriften bij de foto's wordt de aanduiding wollenstoffenfabriek André van Spaendonck & zn, of gebroeders van Spaendonck gebruikt. Deze fabriek stond inderdaad aan de Koestraat in Tilburg.
Woensdag 17-8-2005 11:41:56



theo van gijlswijk (de zilk): Wanneer het zoekonderwerp nog steeds is de wollenstoffenfabriek Jan van Spaendonck, Koestraat 168 in Tilburg is dit een serie foto's van de oude en de nieuwe fabriek. Als de links niet werkt is zoeken in Tilburg on line op 'wollenstoffenfabriek Jan van Spaendonck' voldoende om deze foto's in beeld te krijgen. Lijkt volgens mij niet op de fabriek van ons zoekplaatje.
Website: http://beeldonline.tilburg.nl/index.php?module=detail&skip=3&skiptotaal=3
Woensdag 17-8-2005 09:21:29



H de Haas (Den Haag): Dit is het door mij bedoelde torentje. In een kranten artikel wordt over de brand gesproken van een 70 meter lang gebouw en 170 arbeidsplaatsen welke verloren zijn gegaan. Nog steeds geen foto's kunnen vinden, is toch wel vreemd, want een dergelijke gebeurtenis is meestal voorpagina nieuws. Bij eventueel zoeken moet men wel rekening houden met de oude spelling, destijds werd er gesproken van 'Den grooten brand en in den asch gelegd'.

Groetjes Hans.
Website: http://beeldonline.tilburg.nl/index.php?&skip=900
Woensdag 17-8-2005 01:57:35



Martin Snuverink (Voorburg): Gerard, laat je je fantasie nu niet al te veel de vrije loop?
Van die schoorsteen rechts schat ik de hoogte op 30 meter en dat is niets bijzonders.
De toren met de twee gaten lijkt inderdaad meer een muur. De functie ervan ontgaat me. Mijn eerste gedachte ging uit naar een brandweertoren, maar ik kan geen vergelijkbaar voorbeeld vinden. Vergelijk desondanks http://www.denhaag.nl/smartsite.html?id=41515. Maar ook kreeg ik associaties met een Zuid-Franse of Spaanse campanile (klokkentoren). Neem dit laatste maar niet serieus.
De (kerk)toren zoals ik die zie heeft een vierkante plattegrond met een piramide- of eventueel kegelvormige spits. De basis van de spits is kleiner dan de omvang van de toren. Uitgebouwd boven op de romp van de toren zie ik twee opstanden (klokken/wijzerplaten?). De spits is opvallend licht van kleur, maar ik zie er toch geen open wigwamconstructie in en dus ook geen hijsconstructie.
Maar ik geef mijn zienswijze gemakkelijk voor een betere.
Wie het in Tilburg zoekt, kan zoeken in het archief van de Hinderwet (1875-1937). Zie link. De fabriek van het ZP is n.m.m. na 1900 gebouwd.
Website: http://rhc.tilburg.nl/studiezaal/inventarissen/toeg1083hw.htm
Dinsdag 16-8-2005 23:17:43



H de Haas (Den Haag): Zoals ik het zie is het torentje een vierkant bouwwerk met in elke zijde een gat. Als je dan kijkt precies diagonaal, dan kijk je dus door de vier gaten. Het lijkt mij een gedeelte van het fabrieks complex en waarschijnlijk, misschien praat ik wel onzin, een ventilatie schacht voor de machinekamer. Ook de hoge schoorsteen is voor mijn gevoel het ketelhuis van de fabriek. De toren in de verte lijkt mij echt wel een kerktoren.

Groetjes Hans.
Dinsdag 16-8-2005 03:11:45



Gerard Nachbar (Almere): Misschien moeten we nog eens opnieuw naar drie verticale uitsteeksels kijken:
1. De hoge schoorsteen aan de rechterzijde van het zoekplaastje. Qua hoogte denk ik dan (jaren 20) aan de Staatsmijn Maurits of de Hoogovens te Velsen/IJmuiden.
2. Detailscan van foto Arnold Tak d.d. 1 augustus: het 'gebouw' met de twee neusgaten/galmgaten. Is dit wel een toren? Het lijkt sterk op een gemetselde muur, dus iets met weinig diepte.
3. Detailscan van foto Arnold Tak d.d. 1 augustus: de 'kerktoren'. Is dit wel een kerktoren. Het is misschien wel iets dat in aanbouw is. Bovenin zie je een gelijkbenige driehoek. Misschien is dit wel een (goed getuide) hijsconstructie voor de aanvoer van bouwmateriaal.
Maandag 15-8-2005 19:55:41



H de Haas (Den Haag): Op één van de bijna 1000 foto's over branden in Tilburg staat een kerk met een kleine toren die wel wat weg heeft van die op het ZP.

Groetjes Hans.
Maandag 15-8-2005 00:18:38



Martin Snuverink (Voorburg): De watertoren van Tilburg komt helaas niet overeen met de toren op het ZP (zie de link). Maar misschien was er wel een overeenkomstige kerktoren.
Website: http://images.google.nl/imgres?imgurl=http://rhc.tilburg.nl/webfotos/bull2000_2_4.jpg&imgrefurl=http
(link werkt niet-red.)
Zondag 14-8-2005 23:02:27



H de Haas (Den Haag):

1916
Dinsdag 7 november, 07.30 uur. Grote uitslaande brand in de wollenstoffenfabriek André van Spaendonck, Koestraat 168. De brand was ontstaan in een selfactor (spinmachine). Arbeiders hadden geprobeerd het vuur te blussen, maar bij gebrek aan water moest men de bluspogingen staken. Inmiddels had het vuur zich zo snel verspreid, dat de arbeiders moesten vluchten. Niemand had eraan gedacht de brandweer te waarschuwen, dat gebeurde pas toen een buurtbewoner vlammen naar buiten zag slaan. De opgeroepen slangenwagens no. 7, 8, 10, 11 en 12 gaven uit vijf brandkranen met in totaal 8 stralen water. De brandweer stond voor een hopeloze taak. Alle aandacht was er dan ook op gericht, de machinekamer, de kantoren, magazijnen, de weverij en het naastgelegen woonhuis te behouden, waarin men gelukkig slaagde. Het vier verdiepingen tellende gebouw waar de brand was ontstaan ging geheel verloren. Tijdens het blussen was een deel ervan reeds ingestort. Om 12.00 uur was men de brand meester; de nablussing duurde nog tot tien uur 's avonds.

1916

De totale tekst was iets teveel van het goede, hier dan de belangrijkste passage.

Groetjes Hans.





Zondag 14-8-2005 15:43:09



H de Haas (Den Haag):
395. 200 jaar brandweer in Tilburg


Titel:
200 jaar brandweer in Tilburg
Ondertitel:

Auteur:
ir. Rob van Putten
Jaargang:
III (1985) Tilburg, tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur
Nummer:
4
Pagina’ s:
3-64


2a. Bijzondere branden, 1900-1939


1900
Zaterdag 19 mei, ca. 12.30 uur. Leerlooierij van P. Baeten aan het Lijnsheike afgebrand.

1901
Dinsdag 13 augustus, ca. 17.00 uur. Zes woningen aan de Koningshoeven door brand verwoest.

1902
Donderdag 20 maart, ca. 18.30 uur. Grote uitslaande brand in de wollenstoffenfabriek Gebr. Franken, Goirkestraat 80. Een groot deel van de fabriek werd verwoest, de weverij en een naastgelegen woonhuis konden behouden worden. Van de naastgelegen school brandde de bovenverdieping uit.

1902
Zondag 6 juli, ca. 01.30 uur. Wollenstoffenfabriek Pol. Lombarts, Stationsstraat 53, door brand verwoest.

1904
Woensdag 25 mei, ca. 21.00 uur. Mattenfabriek van A. Baeten aan het Lijnsheike door brand verwoest.

1905
Woensdag 23 augustus, ca. 20.30 uur. Grote uitslaande brand in de ijzergieterij W. van der Schoot aan de IJzerstraat 16.

1907
Dinsdag 5 november, ca. 19.45 uur. Een grote uitslaande brand legt de graandrogerij van de meelfabriek H. Bruijelle aan de Spoorlaan in de as.

1908
Woensdag 15 januari ca. 18.00 uur. Grote uitslaande brand wollenstoffenfabriek G. Bogaers aan de Tuinstraat.

1908
4 maart, ca. 21.00 uur. Grote uitslaande brand in de sigarenfabriek Poort & Simonis aan de Tuinstraat.

1908
Zaterdag 3 oktober, ca. 22.15 uur. Grote uitslaande brand in de wollenstoffenfabriek F.A. Swagemakers aan de Heuvel.

1908
Zaterdag 29 november, ca. 01.30 uur. Grote uitslaande brand in de woningen Van Empel, Klijsen en Voskens aan de Heuvel. Het pand, bewoond door Voskens was het bekende café ‘De Roskam'.

1909
Dinsdag 2 november, ca. 18.45 uur. Wollenstoffenfabriek Van Gorp-De Wijs aan de Magazijnstraat grotendeels door brand verwoest. Alleen de weverij en een magazijn konden worden behouden.

1910
Dinsdag 24 maart, ca. 00.15 uur. Een grote uitslaande brand verwoest de winkel met magazijnen van Albert Heijn aan de Heuvelstraat 21/21 a. Van het tegenoverliggende modemagazijn van de fa. G. Meelis (thans C & A) sprongen alle ruiten, bovendien liep dit pand veel waterschade op.

1911
Geheel lyrisch werd de journalist van de Nieuwe Tilburgsche Courant bij het zien van de brand in de wollenstoffenfabriek Swagemakers-Bogaerts aan de Telegraafstraat, op woensdag 26 juli: ‘Gisterenavond heeft hier ter stede weer eens een brand gewoed, in hevigheid en felheid zoo sterk, een aanblik biedend zoo imposant en grootsch, dat we vele jaren moeten teruggaan om z'n weerga te vinden. 't Was goed tien uur; de stad lag stil en kalm in de frissche avondkoelte te rusten en uit te luchten van haar loomheid, welke haar op den dag, die zoo drukkend warm was, bevangen had, toen zij in haar rust werd opgeschrikt door een angstwekkend brandalarm.' Voor de bestrijding van deze brand werden de kringen 1 t/m 7 ingezet. Men kon echter niet voorkomen dat de fabriek geheel uitbrandde.

1912
Woensdag 7 februari, ca. 21.30 uur. Tijdens een filmvoorstelling ontstond er brand in de achterzaal van bioscoop Villa Nova, Heuvel 12. De ongeveer 100 aanwezige toeschouwers konden gelukkig zonder paniek de zaal verlaten. De zaal brandde geheel uit, het bijbehorende café liep veel waterschade op. De brand was ontstaan door oververhitting van nitrocellulosefilm.

1912
Dinsdag 27 februari, ca. 01.00 uur. Leerlooierij en drijfriemenfabriek W. Vos & Co. aan de Goirkestraat door brand verwoest.

1912
Zaterdag 23 maart, ca. 00.15 uur. Grote uitslaande brand in de kunstwolfabriek Ferd. Hoosemans, Van Gilsstraat hoek Zwijsenstraat.

1912
Vrijdag 28 juni, ca. 21.30 uur. Wollenstoffenfabriek Karel Lombaers & Co., Veemarktstraat 8 door een grote brand getroffen. Alleen het kantoor en de magazijnen konden behouden worden.

1912
M
Zondag 14-8-2005 15:17:50



dick zweers (bergeijk): Terug naar de inzending van Norman Visser en de scan waarop de (kerk)toren te zien is. Mocht dit Eindhoven zijn, wat ik kan bevestigen noch ontkennen, dan moet die toren in deze stad staan of gestaan hebben. Ik heb er wel enigszins een Brabant-gevoel bij maar kom er verder niet goed uit. Ik woon 25 km van deze stad die ik nauwelijks ken.
Zondag 14-8-2005 09:06:38



H de Haas (Den Haag): Sorry, het was 7 November.

Groetjes Hans.
Website: www.historietilburg.nl/. ../hfdst.%202a.htm (link werkt niet-red.)
Zondag 14-8-2005 02:26:54



H de Haas (Den Haag): Het vier verdiepingen tellende gebouw waar de brand was ontstaan ging geheel verloren. Tijdens het blussen was een deel ervan reeds ingestort. Om 12.00 uur was men de brand meester; de nablussing duurde nog tot tien uur 's avonds.

1916

Dit bericht heb ik gecopiëerd van een site brandweer historie te Tilburg. De brand was op 11 November, helaas geen foto erbij. Het betreft hier een stoffen en wol spinnerij, ook schoenfabrieken hebben nogal eens in brand gestaan. Ik zoek verder.

Groetjes Hans.
Zondag 14-8-2005 02:19:19



Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek): Toch denk ik nog maar eens aan een sigarenfabriek. De zolders werden veelal gebruikt als tabaksvochterij (nat maken om er dekblad/omblad van te kunnen maken) of drogerij. Hiervoor is stoom nodig en dus een ketelhuis. Ook voor het drogen van de vochtig gesneden en daarna gemengde binnentabak is warmte nodig, alsmede voor het einddrogen van het gerede product.
Te Eindhoven is in 1904 een watertoren gebouwd naar een ontwerp van Visser en Smit, met een silhouet dat past in het ZP. De watertoren bestaat niet meer, een afbeelding is te vinden onder nummer 147 in het Watertorenboek van Henk van der Veen, al eerder hier genoemd.
Op 7-11-1922 is te Eindhoven de sigarenfabriek van Meijer Blohmhof afgebrand, zoals al genoemd door Martin.
Op het ZP zie ik rechts van de fabriek een rij bomen. Het kanaal te Eindhoven, de haven, oostzijde stad?
Ik ken noch van de fabriek, noch van de watertoren de locatie. Wie helpt met de adressen?
Zondag 14-8-2005 00:23:09



H de Haas (Den Haag): Is uiteraard een belangrijke aanwijzing, maar zegt natuurlijk niet alles. Zelf gebruik ik nog een stempel waar het eerste cijfer van ontbreekt. Al eerder zijn er zoekplaatjes opgelost welke recht tegen de logica in gingen. Dus de datum zou mogelijk toch iets later kunnen zijn.

Groetjes Hans.
Maandag 8-8-2005 18:02:23



Antoon Bosselaers (Mechelen): De hint van Wim de Koning Gans over 15 juni 1924 niet uit het oog verliezen! Veel later dan 1924 hoeft er waarschijnlijk niet gezocht te worden.

Maandag 8-8-2005 15:07:33



H de Haas (Den Haag): Al zoekende naar fabrieksbranden waarvan de meesten niet in aanmerkingen komen, heb ik er eentje gevonden waarvan geen nadere gegevens werden vermeld. Het gaat om de veevoeder en lijnolie fabriek De Ploeg in Maassluis die in 1932 is afgebrand. Nadere bijzonderheden ontbreken. Misschien kan iemand anders hier wat mee.

Groetjes Hans.
Maandag 8-8-2005 01:55:07



Martin Snuverink (Voorburg): Sjoerd, het silhouet van de gasfabriek spoort niet met de detailfoto. Als je kijkt in Archimedes, foto 0.70153 (gasfabriek vanaf Trekweg, 1924), zie je een beeld vanaf het Laakhavengebied dat het dichtst bij de gasfabriek ligt. De watertoren is ook goed zichtbaar. Naar mijn oordeel valt dit beeld onmogelijk te rijmen met het zoekplaatje.
Foto 70153 is overigens genomen ten zuiden van de watertoren.
Via Archimedes (HGA) heb ik Het Vaderland van 1921 tot 1930 nageplozen op ‘fabrieksbrand’, een bewerkelijke operatie. Fabrieksbranden in de Zaanstreek heb ik niet meegenomen, evenals kleine branden, branden van kleine fabrieken en branden op het platteland en in kleine dorpen. Omdat de bomen bladloos zijn, heb ik de maanden mei t/m oktober uitgesloten.
De data zijn de data van de edities van Het Vaderland
21-02-1921 Helmond, stroohulzenfabriek Ubben
22-09-1921 Helmond, Dutch Strawworks Company, 100 arbeiders, boerderij verbrand
13-04-1922 Oss, Stoomhoutzagerij Hes
07-11-1922 Eindhoven, Sigarenfabriek Meijer Blohmhof
02-02-1923 Apeldoorn, massa-artikelenfabriek Aurora, buurtschap Wenum
12-12-1923 Tilburg-Broekhoven, Jos. Franken Fzn, wasserij, ververij, sodafabriek
26-11-1925 Tegelen, Thyssen, ijzergieterij, machinefabriek, tot de grond toe afgebrand
17-12-1925 Helmond, 1 miljoen schade
20-01-1926 Schiedam, E.O., rubberfabriek, Bakkerstraat
11-01-1927 Alkmaar, Handelskade, Ero en Rem, suikerwerken, 3 verdiepingen
22-03-1928 Alkmaar, Handelskade, Rem, chocolade- en suikerwerken (2e keer)
22-03-1928 Tilburg, kunstwolfabriek Kuhn en Adler, Hoogtedwarsstraat
24-04-1928 Nijmegen, koffiemolens en snijmachines E.W. Struyf, Biezenstraat
18-01-1929 Boxtel, stoomlinnenweverij Van den Eerden, afgebrand
02-04-1930 Leiden, fabrieksbrand
Geen van deze branden heeft me echt goede aanknopingspunten geboden, maar wellicht ziet iemand anders er iets in. De fabriek van het ZP met toch minstens 100 man personeel hebben, dunkt me. De krant hoeft niet volledig te zijn geweest, maar een dergelijke grote brand behoort de pers niet te ontgaan.
Zondag 7-8-2005 17:25:21



Erica (Dordt): Een aantal branden uit die tijd (misschien levert het nieuwe ideeën op):

- Vanmorgen 4 uur is de Flakkeesche stoombrikettenfabriek te Sommelsdijk afgebrand. De brand ontstond in een houten loods met teer en andere brandbare stoffen. Alle machines gingen verloren. Een vrachtauto kon worden gered. Een nog geredde berg grondstoffen kreeg waterschade. De aanzienlijke schade aan fabriek en loodsen wordt door verzekering gedekt.
[NRC 1920-12-13-2-14 ]

- ZWARE BRAND TE OOSTZAAN.
Hedenmorgen heeft te Oostzaan een zware brand gewoed, waardoor in zeer korten tijd de pachterij van den heer R. Meyssen en 2 belendende perceelen geheel in de asch zijn gelegd. Het was omstreeks 7 uur, toen de brandklok luidde; de bevolking stroomde naar buiten en zag bij de Oostzaaner Overtoom een felle brand worden, waarvan de vlammen aanwakkerden door den fellen Oostenwind. Dikke rookwolken stegen op. De brand moet, door tot dusverre onbekende oorzaak, ontstaan zijn in de bakkerij, een houten schuur, waar het vuur, behalve in den aanwezigen voorraad voor het bedrijf benoodogde brandstoffen, ook rijkelijk voedsel vond in het door de warmte der laatste dagen zeer droge hout, waaruit de schuur was opgetrokken. Tegen de .... etc.
[genoemd: weduwe C. Buth, gezin Van der Greef]
- Hedenmiddag, nadat het werkvolk om 12 uur de kunstmestfabriek van de N.V. G.J. KROL & CO aan het Zwartewater te Zwolle verlaten had, werd door den firmant J.M. Aberson met eenid personeel dat nog aanwezig was, brand gecontateerd in het middengebouw van een uitgebreid complex, waarin groote voorraden kunstmest zijn opgetapeld. Snel greep het vuur om zich heen, ontploffingen van vaten Chilli- en Norge-salpeter maakten eenige oogenblikken den toestand gevaarlijk.
Door het snel optreden van de brandweer bestaat er geen gevaar meer voor de nevengebowuen. Alles is beurspolis verzekerd.
De nabijgelegen fabriek voor houtbereiding van dezelfden firma, die 14 Juni 1914 geheel uitbrandde, heeft geen schade bekomen. De oorzaak is onbekend.
[NRC 1920-06-15-2-02 ]

BRAND.
Vanochtend omstreeks 8 uur werd de hulp van de brandweer ingeroepen door werkvolk van de firma weduwe G. DOOREMANS en ZONEN, omdat de fabriek die firma in de Eerste Lombardstraat alhier, vol rookstond.
De brandspuitmeester de heer P.H. WIJTEMANS rukte met spuit 19 uit en ter plaatste gekomen bleek hem weldra, dat de rook veroorzaakt werd door een brand, die woedde in een aangrenzend huis, aan de gemeente toebehoorende en waarin vroeger de openbare school van den heer D. LEEMAN gevestigd was geweest... etc.
[verder genoemd: kleermakerij Coop Groothandelsver De Handelskamer, brandmeester G. Spierdijk, W. Poortman, firma Gebrs. Rijken en De Lange]
[NRC 1920-11-09-2-03 ]

Zware brand in een houten loods behoorende bij de fabriek van stoom- en andere werktuigen van de FIRMA J. ZIMMER & ZONEN aan het Korte Bleekerspad te A'dam.
[BRON: pagina 200 + foto "DE PRINS der geillustreerde bladen" 21 oktober 1916]
[http://d-compu.dyndns.org/gensearch/]

Hevige brand aan de vissershaven te IJMUIDEN. Vermoedelijk ontstaan op den nettenzolder van de Handelm. De Witte Ster, breidde het vuur zich zoo snel en met zoo groote woede uit, dat het blusschingswerk moeielijk was. Totaal uitgebrand zijn danook het zoutpakhuis en andere gebouwen; de uitrustingen van haringloggers zijn daarbij verloren gegaan, terwijl bovendien veel kostbaar materiaal waterschade geleden heeft.
[BRON: pagina 288 + foto "DE PRINS der geillustreerde bladen" 9 december 1916]

groote brand in de GOUDSCHE machinale garenspinnerij.
[BRON: pagina 60 + foto "DE PRINS der geillustreerde bladen" 3 februari 1917]

geweldige brand in de roodververij der FIRMA J.A. RAYMAKERS & Co. aan den Kanaaldijk te HELMOND; de fabriek brandde geheel uit, waardoor ongeveer 400 personen tijdelijk werkloos geworden zijn.
[BRON: pagina 280 + foto "DE PRINS der geillustreerde bladen" 16 juni 1917]

Erica

Website: http://kranten.kb.nl/index.html
Zondag 7-8-2005 11:40:05



Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek): En als deze oude fabriek nu eens in het Laakhavenkwartier stond? Dan stond hij ook westelijk van die watertoren.
Zaterdag 6-8-2005 11:31:33



Martin Snuverink (Voorburg): De mogelijke identificatie van de toren met de watertoren van de Haagse gasfabriek in de Binckhorst is interessant, omdat deze toren eveneens een lichtgekleurde spits had en qua hoogte past. Als men zoekt op Archimedes (link) ziet men 5 foto’s van deze watertoren.
De afgebrande fabriek zou ongeveer ten westen van de watertoren moeten hebben gestaan, dit is de omgeving van het Rijswijkseplein. Daar heeft weliswaar de pletterij van Enthoven gestaan (zoeken Enthoven, pletterij), maar deze is in 1906 al afgebroken en zag er geheel anders uit. In deze omgeving hebben verder geen fabrieken zoals van het ZP gestaan. De fabrieken Van der Heem en Laurens noch andere fabrieken lagen ten oosten van de watertoren, waren van na 1930, zagen er heel anders uit en daar hebben voordien geen andere fabrieken gestaan. Verder heeft de watertoren toch wel een ander profiel dan de toren van de detailfoto. Kortom, niet hier, niet inde Laakhaven, noch elders in Den Haag.
Website: http://www.gemeentearchief.denhaag.nl/websitehga/
Zaterdag 6-8-2005 04:48:35



H de Haas (Den Haag): Niet het pand van Van Der Heem, helaas, maar ik zoek verder.
Zaterdag 6-8-2005 01:49:51



H de Haas (Den Haag): Zodra ik dit plaatje zag, had ik er een Haags gevoel bij. Ergens herken ik dit gebouw en ergens had ik het idee dat dit de vestiging van Van Der Heem was aan de Maanweg. Nu ik hoor dat het misschien toch in Den Haag is, ga ik het even zoeken in het HGA. Het gebouw zelf is ongeveer 10 jaar geleden gesloopt.

Groetjes Hans.
Vrijdag 5-8-2005 23:47:14



Gerard Nachbar (Almere): Sjoerd, heb je het over deze toren: bijvoorbeeld Beeldbank Den Haag, nummer 6.10257.01 = Trekvliet ter hoogte van Gasfabriek aan het Trekvlietplein? Zoeken met Gasfabriek, Trekvliet et cetera levert meer plaatjes op waarop deze toren is te zien. In Binckhorst en Laakhaven (met zichtlijnen naar deze toren) was de nodige industrie. En laten we wél zijn: er worden nog steeds zoekplaatjes in Den Haag opgelost.
Het kan zijn dat de toren nog in aanbouw is.
De kans dat dat Haagse pers-/fotobureau zijn werk dicht bij huis doet is denk ik nog altijd groter dan dat ze het verder van huis zoeken.
Wordt wellicht vervolgd.
@Martin, dit zou zo'n beetje in jouw achtertuin zijn!

Vrijdag 5-8-2005 19:49:59



Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek ): Ik ben nog niet zo zeker van een kerktoren op de detailvergroting. In het boek Watertorens in Nederland van Henk van der veen staat onder nummer 161 een watertoren aan de Trekvliet te Den Haag die net zo'n vreemd staketsel op het dak heeft (bouwkraantje) als de hoge toren op de vergroting. Ik zie er namelijk geen spits in, evenmin zie ik transen en wijzerplaten maar misschien heb ik niet zo'n goed vergrootglas. Zelfs zie ik niet dat hij vierkant zou zijn. Ook een ronde toren heeft een licht vlak in de zon.
Vrijdag 5-8-2005 18:33:50



dick zweers (bergeijk): Martin, je kijkt naar de toren. Ik ook. Het enige wat ik kan, al zegt m'n gevoel dat het heel goed Noord-Brabant kan zijn. Schijndel valt af want de Servatiuskerk (moederkerk) ken ik als m'n broekzak en de OLV-Rozenkrans staat niet in 'n omgeving met hoge daken. Dit is vrij stedelijk dunkt me. Ook Bussum en Schiedam hebben torens van deze gestalte.
Donderdag 4-8-2005 09:52:36



Martin Snuverink (Voorburg): De zaagtandvormige daken met daklichten hebben niets te maken met de aard van de fabriek, maar alles met de toenmalige arbeidswetgeving. Er moest voldoende daglicht toetreden en zoninstraling moest vermeden worden. Vandaar dat het glas op het noorden was gericht. Er is dus geen relatie met de “branche”. Hoewel de fabriek mij wat groot lijkt voor een sigarenfabriek, kunnen we dit niet uitsluiten. Ik denk veeleer aan een textielfabriek, waarbij productievloeren boven elkaar met talloze weefgetouwen heel gebruikelijk waren (Twente), tricotage (Geldrop), een wolfabriek (Tilburg, Leiden, Veenendaal), meubelfabriek of metaalwarenfabriek. Er hoeft geen sprake te zijn van een brandbaar product of brandbare grondstoffen. Brandbare hulpstoffen, bijvoorbeeld ontvlambare oplos- of extractiemiddelen, kunnen ook een fikse brand of explosie veroorzaken, zoals destijds bij Gelatine Delft.
Tegen een sigarenfabriek pleit verder dat er geen of weinig thermische energie nodig was en dus een ketelhuis of flinke stoommachine niet nodig was. Weefgetouwen en metaalbewerkingsprocessen vergen veel beweegkracht en dus een stoommachine.
Ik probeer de kerktoren thuis te brengen. De site http://www.archimon.nl bood geen oplossing. De kerktoren schat ik op zo’n 35 – 40 meter. Het profiel van de toren lijkt op die van Dongen, Schijndel en Soest.
De fabriek is niet zo oud; ik schat van ca 1910.
Woensdag 3-8-2005 22:49:12



Gerard Nachbar (Almere): Op de een of andere manier moet ik denken aan een sigarenfabriek, dus bijvoorbeeld in Eindhoven en de rest van de Kempen (Valkenswaard? Duizel? Eersel?). Die zaagtandvormige daken van de aangebouwde lagere delen passen ook in de traditionele fabrieksbouw voor tabak en textiel. Misschien maar eens googelen met 'brand sigarenfabriek'. En laten we wél zijn: een beetje sigarenfabriek brandt heel goed (volgt ha-ha-ha-emoticon).
Woensdag 3-8-2005 20:07:07



Haags Gemeentearchief (): Ook na langdurige bestudering van de foto met een loep kan ik geen letters ontdekken. Wel viel mij nog op dat aan de lange gevel, tussen de eerste en tweede verdieping, een rond object vastzit dat bijvoorbeeld een ventilator zou kunnen zijn. Een bint (?) in de vorm van een [ lijkt aangebracht ter bescherming daarvan.
Op de achterzijde staat een stempel van het fotobureau, met het telefoonnummer 7230. Op 15 juni 1924 werden alle Haagse nummers vijfcijferig, en ik kan mij niet voorstellen dat dit stempel nog lang daarna gebruikt werd.
Woensdag 3-8-2005 10:09:58



Peter M. (A'veen): Wat foto's gevonden van die brand die op 11 mei 1936 plaatsvonden maar het is MI niet die brand geweest.

Heeft iemand anders al die letters kunnen ontcijferen aan de zijkant van het gebouw en zou het helpen?

Woensdag 3-8-2005 09:31:20



H de Haas (Den Haag): Hang mij er niet aan op, maar ik heb weleens een foto gezien van een fabrieksbrand in Gouda, daar is destijds ik meen rond 1930 een kaarsenfabriek totaal uitgebrand. De lange gevel heeft daar wel wat van weg. Is uiteraard niet gezegd dat het deze fabriek is.

Groetjes Hans.
Woensdag 3-8-2005 01:43:01



Martin Snuverink (Voorburg): Akkoord, niet in de Zaanstreek.
Nog enkele aandachtspunten:
Daklichten in fabriekshallen zijn altijd op het noorden gericht. Dan is de foto in ZO-richting genomen.
Het is een fabriek en geen opslaggebouw sec, vanwege de schoorsteen (stoommachine, ketelhuis).
Een watertoren diende doorgaans voor de bluswatervoorraad. Zie de oude textielfabrieken in Twente en de voormalige Pander meubelfabriek aan het Buitenom in Den Haag. Hieruit kan men wellicht concluderen dat er niet voldoende oppervlaktewater als bluswater nabij was. Daarom moeten we waarschijnlijk niet zoeken aan een kanaal of haven. Desalniettemin, als we uiterst rechts kijken zien we bomen en een weg die mogelijk toch op een kade of kanaal wijst. Dit kan ik moeilijk beoordelen.
De toren op de detailfoto is onmiskenbaar een kerktoren met vierkante doorsnede, trans met wijzerplaten erop en een piramidespits of kegelspits waarvan de de basis niet veel kleiner is dan van de trans.
De foto van Arnold is genomen van een hoogte van naar schatting 12 meter; dus waarschijnlijk vanaf een ander vrij hoog gebouw (fabriek?)in de nabijheid.
Uit het feit dat de rook op de foto van Arnold wit is, kunnen we niet concluderen dat er veel roet vrijkwam (bijv. door rubberbrand). De witte kleur is waarschijnlijk ontstaan door condenserende bluswaterdamp in een latere fase van de brand ("meester").
De bebouwing op de achtergrond heeft duidelijk een stedelijk karakter.
Rechts op de achtergrond van het ZP staat nog een hoge schoorsteen, wat wijst op een industriele omgeving.
Dinsdag 2-8-2005 13:29:52



Dennis de Waart (Heemskerk): Martin, ik krijg er net als Gerard vertelde geen Zaans gevoel bij. Volgens mij niet in de Zaanstreek.
Dinsdag 2-8-2005 11:43:51



Gerard Nachbar (Almere): @Martin: 'jouw' fabrieksbrand aan de Zaan betreft waarschijnlijk de enorme brand op 15 oktober 1954 in Zaansch Veem aan de Oostzijde in Zaandam, nog geen 200 meter verwijderd van de locatie van mijn roots. Die brand, die wel tien keer zo uitgebreid was als die op het zoekplaatje, is het dus niet.
Het Haagsch Illustratie- en Persbureau werkte weliswaar ook min of meer ver buiten Den Haag, maar toch denk ik dat een locatie in Haaglanden of desnoods iets verderop in Zuid-Holland het meest voor de hand ligt. En, over Zaansch Veem gesproken: was het tijdens de brand nog wel een fabriek? Het kan ook een pakhuis zijn. Bollen of andere tuinbouwproducten?
Dinsdag 2-8-2005 08:42:05



Martin Snuverink (Voorburg): Sorry, Peter, verkeerd begrepen. Ik had detailscan met ZP vergeleken ipv gehele foto van Arnold. Natuurlijk inderdaad dezelfde fabriek. Dit levert perspectieven, met name vanwege de kerk(?)toren.
Dinsdag 2-8-2005 07:47:24



Peter M. (A'veen.): Kunnen jullie ook letters lezen op de linker zijkant van die hoogste vierkante toren? Staat daat iets van MTC of STC?
Dinsdag 2-8-2005 03:41:24



Peter M. (A'veen.): Sorry Martin maar MI is het wel degelijk het zelfde pand.

Vooral het torentje op de deelvergroting is zelfs nog op het ZP terug te vinden. Ikzelf moest namelijk ook gelijk aan de foto van Arnold Tak denken.
Dinsdag 2-8-2005 03:38:00



Martin Snuverink (Voorburg): Ik meen me te herinneren dat ik eens een foto van een grote brand in een flinke fabriek aan de Zaan heb gezien op een of andere fotosite van de Zaanstreek of Noord-Holland bij het zoeken naar een oplossing van een ander zoekplaatje.
Misschien kan Dennis of iemand anders hier iets mee.
Natuurlijk zijn er in de loop van de geschiedenis wel meer fabrieken in de as gelegd, maar toch...
De foto's wijzen echter niet op de aanwezigheid van enig oppervlaktewater, wat overigens opmerkelijk is bij fabrieken uit die tijd. Is er daadwerkelijk geen oppervlaktewater, dan moeten we wellicht gaan zoeken bij de textielindustrie op de zandgronden in Twente of rond Tilburg. Watertorens zoals op het zoekplaatje waren destijds zeer gebruikelijk bij dergelijke fabrieken. de fabriek oogt overigens jonger dan de meeste oude Twentse textielfabrieken.
Ik betwijfel of het ZP om dezelfde situatie gaat als het plaatje van Arnold. Ik zie meer verschillen dan overeenkomsten. De toren van Arnold heeft galmgaten!
Momenteel ben ik niet gedisponeerd hier nader vorswerk naar te verrichten.
Maandag 1-8-2005 23:12:52



Norman Visser (Leeuwarden): Ik dacht dit plaatje komt mij bekend voor. Dat bleek dus te kloppen want op Arnold Tak zijn photosite staat de fabriek nog in de brand. Op het zoekplaatje van Arnold is er een kerktoren of watertoren zichtbaar. Misschien dat Arnold een detailscan naar de redactie kan toesturen?



Door Arnold Tak opgestuurde scan van het door Norman Visser genoemde detail-red.

Website: http://wieweetwaar.photosite.com/Album1/Chapter2/3.html
Maandag 1-8-2005 05:41:29



Dit zoekplaatje is opgelost. U kunt hier niet meer reageren. Heeft u een dringende mededeling, ga dan naar de pagina 'contact'. Vermeld a.u.b. het nummer van het zoekplaatje.