Reacties op Zoekplaatje 450
De nieuwste inzending staat bovenaan!
opgelost!
Vogelswerf (Lingewaal)
Martin Snuverink (Voorburg): Mijn twijfel aan de juistheid van de oplossing was vooral ingegeven door het jaartal 1917, de in eerste instantie gegeven locatie en het feit dat het niet is aangegeven in de historische atlas.
Ik heb het stoomgemaal, dat tot een fraai woonhuis is verbouwd, bekeken. Het ligt op de plek waar de Spijkse Kweldijk op de Zuidelijke Lingedijk uitkomt, ten oosten van Vogelswerf. De Lingedijk is daar inderdaad zeer hoog. Daarom had ik daar al eerder gezocht.
De bewoner, de heer Ch. ten Broek, is in het bezit van het originele logboek van het gemaal en een bezoekje heeft veel gegevens opgeleverd. Het “Stoomgemaal Heukelum” is gesticht in 1897 en op 12-01-1898 in gebruik genomen, dus inderdaad voor 1900. De eerste steen ervan is nu ingemetseld in het gemaal “Broekse Sluis”, dat circa 1 km westelijker ligt en in 1969 de taak van dit stoomgemaal heeft overgenomen. Het Stoomgemaal Heukelum is tot 1969 stoomgemaal geweest. Tot 14-02-1923 heeft het met een scheprad gewerkt. Daarna is het verbouwd en zijn er centrifugaalpompen in geplaatst. Op 13-06 1023 is de verbouwing officieel opgeleverd. De foto is dus van voorjaar 1923. De tweede man van rechts is de hoofdingenieur-directeur van de Rijkswaterstaat. Van de andere personen zijn de namen bekend; zodra ik deze heb, zal ik ze vermelden.
Het gemaal heeft een rol gespeeld bij de waterlinie-inundaties in 1940 en 1945.
De houten keet rechts van het gemaal was het kolenhok. De stapels op de Lingedijk zijn waarschijnlijk inderdaad rijshout/griendhout. In de omgeving zijn nog steeds veel grienden op de komklei.
Literatuur: Dr. Aart Bijl, Het Gelderse Water, Waterstaatkundige en sociaal-economische ontwikkelingen in de polders van de westelijke Tielerwaard (1809-1940). (319 pagina's). 1997, ISBN 90-80831-2-7.
Deze sfeervolle foto van de huidige situatie werd vervaardigd en ingezonden door Martin Snuverink - red.
Zondag 25-12-2005 16:00:02
|
Martin Snuverink (Voorburg): Erwin, het stoomgemaal van de Polder Heukelum moet dan hebben gestaan ter plaatse van de Heukelumsche Boezemsluis. De historische atlas (1913) geeft hier geen gemaal aan, terwijl het gemaal van het zoekplaatje in 1913 toch moet hebben bestaan. Ik ben nog niet overtuigd.
Als het gemaal er nog staat, zoals de vereniging schrijft, moet het gemakkelijk te controleren zijn. Ga je volgende week mee kijken en foto's maken?
Vrijdag 23-12-2005 13:46:25
|
Martin Snuverink (Voorburg): Gerard, gemalen staan volgens mij altijd binnendijks. Bij Fort Vuren zou dit niet kloppen met de zonstand.
Vrijdag 23-12-2005 13:35:45
|
Erwin Esselink (Delft): Ik heb de voorzitter van de Historische Vereniging benaderd en hij schrijft me het volgende:
De foto betreft de verbouwing in 1922 van het stoomgemaal van de polder Heukelum dat aan de Zuider Lingedijk stond (en staat), ongeveer 200 meter ten oosten van het buurtschap Vogelswerf. In de volksmond aangeduid als ook zijnde Vogelswerf.
Te Vogelswerf was slechts een sluis van de polder Broek, die afgebroken is na de verbouwing van het stoomgemaal van Heukelum omdat dit stoomgemaal de bemaling overnam.
Kortom: het is het stoomgemaal van de polder Heukelum dat nabij Vogelswerf stond.
Vrijdag 23-12-2005 13:31:18
|
Gerard Nachbar (Almere): Inmiddels voor €39,95 (!!) ook de Nieuwlandse historische provincieatlas van Gelderland aangeschaft. Blad #549 (Brakel, uit 1907) toont een stoomgemaal in de buurt van de Waal, een kleine 2 km ten westen van Vuren en in de directe nabijheid van het op de kaart wit, want toen nog militair geheim (!!) aangegeven gebied van fort Vuren, het zuidelijke uiteinde van de Hollandse Waterlinie. Gezien de grote hoogteverschillen op het zoekplaatje is het niet uitgesloten dat we een deel van fort Vuren zien.
Deze mogelijke locatie is overigens weer een totaal andere locatie dan de nachtelijke (Vrijdag 23-12-2005 03:10:20
)suggestie van Martin (Blad #527, Hoog Blokland). Overigens: Martin, dat die Broeksche sluis niet klopt, was al eerder op die vrijdag geconstateerd.
Vrijdag 23-12-2005 10:56:46
|
Martin Snuverink (Voorburg): Ik geloof er niets van dat dit gemaal bij Vogelswerf heeft gestaan. Het gemaalhuis is zeker ouder dan van 1917 en waarschijnlijk zelfs van voor 1900. Dan zou het op de groene Historische Atlas (blad 528, van 1913) moeten zijn aangegeven. Bij Vogelswerf (deze naam wordt in 1913 nog niet vermeld) staat daar geen gemaal, maar wordt slechts “Broeksche Sluis” vermeld. Ruim 100 m ten zuiden van deze sluis stond toen een windwatermolen.
Het gemaal van het zoekplaatje wordt niet gebouwd, maar verbouwd.
Het door Gerard Nachbar bedoelde stoomgemaal staat ten noorden van de Linge en dit kan niet het gemaal van het zoekplaatje zijn vanwege de zonstand. Nogmaals, de dijk ligt ten noorden van het zoekplaatjesgemaal.
Wat eventueel mogelijk is, is het Dalemsch Stoomgemaal aan de Spijksedijk tussen Spijk en Gorinchem.
Ondanks de ijver en het bewijs van Erwin Esselink, met alle respect natuurlijk, protesteer ik tegen het toekennen van de oplossing. Ik ben van mening dat de Historische Vereniging “de Heerlijkheid Vuren” zich heeft vergist in de locatie of in het gemaal.
Vrijdag 23-12-2005 03:10:20
|
Gerard Nachbar (Almere): Hierbij nog de volgende info geshopt:
"De Vurense bevolking groeide geleidelijk gedurende de eeuwen, ondanks de vele watersnoden en afwateringsproblemen. De polderbemaling moest eerst van natuurlijke lozing op de Waal overstappen op windbemaling met een binnen- en een buitenmolen op de Hondswaard om na 1825 via de Dalemse polder het water op de Oostgracht van Gorinchem en vandaar op de Linge te brengen. Na 1870 werd de afwatering overgenomen door het stoomgemaal Constantia Adriana aan de Spijkse dijk."
Website: http://www.deheerlijkheidvuren.nl/historie.htm
Donderdag 22-12-2005 16:37:31
|
Gerard Nachbar (Almere): De vraag is of er al een gemaal vóór 1917 in de buurt van Vogelswerf was. Ik heb hier Bonneblad #528. (Asperen; uit de "Grote Historische topografische Atlas ca. 1905 Zuid-Holland". By the way: Dit is een zeer aantrekkelijk en zeer goedkoop alternatief voor die peperdure antiquarische groene provincieatlassen op A3-formaat; zie www.uitgeverijnieuwland.nl.) Blad #528 dateert van 1906. Er is wél een Broeksche sluis, maar geen gemaal. Meer westelijk (zie blad #527 = Hoog Blokland) is er oostelijk van Spijk in 1914 wél een stoomgemaal. Het water van de noord-zuid lopende Gravinnekade wordt in de Linge geloosd.
Donderdag 22-12-2005 16:27:46
|
Erwin Esselink (Delft): Precies dezelfde foto trof ik aan op de website van de Historische Vereniging “de Heerlijkheid Vuren” (zie link, het is het 18e plaatje). Daar staat deze foto en nog een andere foto van de (ver?)bouw van dit gemaal. Uit de bijschriften leid ik af dat dit gemaal in 1917 gebouwd werd aan de Linge bij het dorpje Vogelswerf, ten zuiden van Kedichem en ten oosten van Spijk in de vroegere gemeente Vuren, thans Lingewaal.
Ik heb nog steeds de indruk, dat dit gemaal ouder is en dat het om een verbouwing moet gaan, maar ik heb hierover geen gegevens kunnen vinden.
Website: http://www.deheerlijkheidvuren.nl/fotosgebeurtenissen.htm
Woensdag 21-12-2005 13:33:43
|
Martin Snuverink (Voorburg): Sjoerd, de vroegere afwatering van het Westland verliep via het Oranjekanaal en de Oranjesluis, waarschijnlijk met gemaal, die er als monument aan de Maasdijk nog steeds is. Hier is het duidelijk niet.
Ik wil nogmaals herhalen dat men goed op de zonstand moet letten. Al eerder had ik geconstraeerd dat de Maasdijk of andere afwateringen op de Nwe Waterweg deze locaties eigenlijk onmogelijk maken.
Donderdag 10-11-2005 18:29:16
|
Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek ): Nog een keer dan: kan natuurlijk niet door eb en vloed op het buitenwater....
Woensdag 9-11-2005 22:41:10
|
Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek): Net te laat vond ik een beschrijving van Maassluis met foto's van het Zaaijergemaal: te jong want pas 75 jaar oud. Maar er werd toch al eerder gemalen uit het Westland, en over een hoge dijk?
Woensdag 9-11-2005 22:39:54
|
Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek): Op een oude tekening van Maassluis vond ik een (diesel-)gemaal onmiddellijk ten noordwesten van het station, spuiend op de Nieuwe Waterweg, van het Westland uit. Wie is bekend met dit gemaal en zijn historie?
Woensdag 9-11-2005 22:32:48
|
Martin Snuverink (Voorburg): Het gemaal van de Wassenaarsche Polder onder Vriezekoop (Leimuiden) is nu ook afgevallen. Tot mijn grote verbazing bestaat het gebouw van dit gemaal nog en is gerestaureerd en bewoond. Het heet “Gemaal Van der Breggen” en dateert van 1879. Landschappelijk-geografisch was deze locatie wel passend.
Dus weer terug naar af, maar wel met een heleboel uitsluitingen! Ik geef het echter niet op.
De volgende kandidaat is een gemaal dat eveneens “Van der Breggen” heet en was gelegen in de Zuidplaspolder onder Waddinxveen, aan de Kanaaldijk, ca 200 m ten zuiden van de T-kruising van de Dreef en de Kanaaldijk. Hier is nu een buurtcentrum/clubhuis gevestigd met de naam – jawel – “Het gemaal”, Kanaaldijk 5. De topografische kaart van 1990 geeft op dit terrein een gebouwtje aan. Ik heb nog niet ter plaatse gekeken, maar ik vermoed dat er van het gemaal niets of weinig meer over is en dat het clubhuis zijn naam ontleent aan het verdwenen gemaal.
De diepte van de Zuidplaspolder is hier NAP –5,5m, knap diep dus. Het peil van het kanaal (de ringvaart) zal op Schielands peil liggen: NAP -2,15m. De hoogte van de Kanaaldijk moet dan op ca NAP -1m liggen, dus 4,5m hoger dan het land van de polder daar. Het polderpeil is ca NAP – 6,5 m. De opvoerhoogte van het gemaal is dus ca 4,35m.
Michel van Cappellen had al opgemerkt (12-10-2005) dat het gemaal qua grootte en stijl op Schielandse gemalen lijkt. Welnu, dit is Schieland, evenals het gemaal Van Gennep.
Het gemaal was naar het oosten gericht. Gezien de zonstand heb ik daar moeite mee. De zon staat dan in het westen. We kijken dan tegen de Kanaaldijk aan. De Kanaaldijk was onbebouwd en erachter bevindt zich de Oostpolder, een strook drassig bovenland langs de Gouwe, waar gemakkelijk rijs- of griendhout kan zijn geoogst. Voorts komt de gemaalkolk op de historische atlas het kaartbeeld aardig overeen met die op het zoekplaatje.
Maar nog belangwekkender zijn de gegevens die ik heb gevonden op de link:
Foto 1934, Inventarisnummer 8138 – 8143
De verbouwing van het stoomgemaal Van der Breggen onder Waddinxveen, 1934
Auteur J.W. Schuddebeurs (Mdr.)
Bestanddelen:
8138. Vooraanzicht van de droge maalkolk.
8139. De stoomketels worden olietanks.
8140. Opbouw van de persbuizen.
8141. Als boven.
8142. De brug in de kanaaldijk.
8143. Exterieur van het voltooide gemaal in oktober.
Het stoomgemaal is dus in 1934 omgebouwd tot dieselgemaal, wat zou betekenen dat het zoekplaatje in 1934 is genomen, als alles klopt. 1934 lijkt me niet onmogelijk.
In 1976 bestond het gemaal nog. Er zijn foto’s van in het Streekarchief Midden-Holland te Gouda. De foto’s staan niet op een beeldbank.
Wie reageert?
Website: http://www.groenehartarchieven.nl/detail.asp?File=sdkfoto&DocID=1820845
Maandag 31-10-2005 18:36:31
|
Martin Snuverink (Voorburg): De door Herman Palm, Sicco Fockens en Reinoud Mantel behandelde details zijn m.i. hoogstens in laatste instantie pas van belang voor het oplossen van dit zoekplaatje. Mijn eerste vraag is of dit Vriezekoop Zuid (Wassenaarsche Polder) kan zijn.
De eerder door mij genoemde opties Ader Polder en Noordveen komen m.i. niet meer in aanmerking, omdat ik deze polders te klein vind voor een dergelijk gemaal. De Wassenaarsche Polder is wel een fikse polder van ca 10 km2, die een dergelijk gemaal rechtvaardigt.
Naar de gemalen in Mijdrecht en Boven-Haastrecht heb nog niet verder gekeken, maar deze vind ik minder waarschijnlijk dan dat van de Wassenaarsche Polder. In Boven-Haastrecht zijn geen droogmakerijen (diepe polders). Mijdrecht vind ik evenmin kansrijk.
Zaterdag 29-10-2005 00:36:17
|
Martin Snuverink (Voorburg): Pe(e)renboom (beide spellingen komen voor; dichtbij Keizersveer) ligt ten noorden van het water waarop wordt uitgeslagen (het Noorder Afwateringskanaal of de Bergsche Maas). Dit correspondeert niet met de zonstand: het langzamerhand afgezaagde noorderzon-verhaal. Dus verder zoeken.
Zaterdag 29-10-2005 00:31:48
|
Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek): Op de site met de titel Vanenburg (toets in Puttergemaal Nijkerk) is te zien dat het dit gemaal niet is. Had ik beter eerder op kunnen zoeken. Te Hank is bedoeld Pereboom, niet Peereboom, maar er zijn geen hits op deze tekst. Wie kent de situatie ter plaatse?
Vrijdag 28-10-2005 22:12:30
|
Sjoerd Eeftens (Prinsenbeek): Niet te vinden in de lijst van 40 gemalen op de gemalensite van Martin zijn de bewaarde stoomgemaalrestanten te Peereboom onder Hank (Bergsche Maas, 1894) en het voormalige Putterstoomgemaal te Nijkerk (Zuiderzee, 1885). Gezien hun ligging ten zuiden van het water verdienen deze controle. Ik heb zelf nog niet gezocht, maar dat kan beter gebeuren door een deskundige op dit gebied.
Vrijdag 28-10-2005 22:03:09
|
Herman Palm (Arnhem): Uiteindelijk is het bestuderen van de originele foto nog het beste. Er is al eerder terecht opgemerkt dat er 3 kruiwagens staan op de loopplank. Ze zijn gevuld met modder. De daarvoor benodige scheppen zijn o.a.te zien in handen van de linker graver en rechts van de emmer op de loopplank in de grond. De looplank kan op hoogte worden versteld door de lichtgekleurde houten constructie. Deze bestaat uit een bodemplank en daarboven een ligger die in hoogte verstelbaar is. De gaten waarin de houten pluggen passen zijn nog goed te zien in de vertikale balken. Men is dus aan het uitdiepen hetgeen met kruiwagens hetgeen wel langzaam gegaan zal zijn. Van een romeins, viking of wat dan ook voor oud schip is geen sprake. Het stuk hout links in het water is een vlonder. Het slappe touwtje is een toch wel vrij stevig touw, dat vastzit aan de paal het dichtst bij het motorhuis dat waarschijnlijk een dieselmotor of een stoommachine bevat. Een elektromotor lijkt me uitgesloten. Het touw is om degekruiste palen heengeslagen dus diende dus waarschijnlijk om de palen voor omvallen te behoeden. Mogelijk heeft links buiten beeld ook eenzelfde constructie gestaan en heeft het misschien gediend om iets minder slaps te ondersteunen.
Woensdag 26-10-2005 23:59:30
|
Sicco Fockens (Groningen): Het droogzetten van de kolk moet gebeuren als er een ander opvoerwerktuig in het gemaal wordt gebouwd; ombouw van vijzel naar centrifugaalpomp o.i.d., zoals Martin in zijn eerste reactie al aannam.
Wat de mensen in de kolk betreft, er ligt een ding voor ze en ik kan me voorstellen dat dat een kiepwagentje op rails is, dat op zijn kant ligt. Kennelijk wordt van de gelegenheid gebruik gemaakt om slib uit de kolk te graven, of de kolk te verdiepen. Het slappe touw lijkt me een stroomkabel, misschien wilde men een lampje in het motorhok hebben.
Het lijkt me sterk dat men hier een Romeins schip aan het opgraven is.
Woensdag 26-10-2005 07:49:19
|
Reinoud Mantel (Lage Mierde): Zomaar even een hele andere invalshoek.
Waar zijn de mensen in het midden ,laag, op de foto mee bezig?
Waarom moest een damwand geplaatst worden? Bij het vervangen van de stoommachine hoeft de zaak toch niet droog? Deze staat immers boven water.
Waar is het slappe touwtje vanaf het kruis voor nodig?
Betreft het hier misschien de opgraving van een romijns schip? Ik zou de contouren kunnen zien als ik dat graag wilde.
Reinoud Mantel
Dinsdag 25-10-2005 00:38:48
|
Martin Snuverink (Voorburg): Dat het huis van dit gemaal niet meer bestaat, staat voor mij langzamerhand buiten kijf. Zoeken naar passende locaties is dan het enige wat erop zit. Een van de mogelijkheden die ik in mijn vorige reactie noemde is het stoomgemaal van de Wassenaarsche Polder te Vriezekoop Zuid (nu gemeente Jacobswoude). Deze is een diepe droogmakerij en ligt op 4,5 m -NAP, terwijl de dijk Vriezekoop Zuid op ca NAP ligt; een verschil van 4,5 m en dat kan wel corresponderen met het ZP. Tussen de dijk en de Drecht ligt nog een smalle strook boezemland, wat de takkenbossen en de bomen kan verklaren. Volgens de historische atlas lag het voormalige stoomgemaal niet pal tegen de dijk of in de dijk en ook dat strookt met het ZP. De zonstand klopt eveneens.
De voorganger van het stoomgemaal, een windmolen, verhuisde in 1880 naar Friesland, zodat het stoomgemaal van 1880 of iets eerder zou moeten dateren. Nu staat er een robuust elektrisch gemaal met een opvoerhoogte van 5 m (zie http://www.hertogpolderbemalingen.nl/fotogalerij.html).
Hiermee is het ZP nog allerminst opgelost, maar dit is wel een serieuze mogelijkheid die verder vorswerk verdient. Dus graag reacties.
Ik heb de volgende literatuurverwijzing gevonden (maar niet bekeken!):
P. Vink; P. van Rijn jr. De Wassenaarsche polder; de geschiedenis van een droogmakerij etc.... Amsterdam, 1979. Zie ook de link.
Website: http://www.rijnland.net/asp/get.asp?xdl=../views/rinternet/xdl/Page&PosIdt=00004186&ItmIdt=00000177&
Vrijdag 21-10-2005 01:20:59
|
Martin Snuverink (Voorburg): Frits, het door jou bedoelde gemaal is inderdaad De Volharding. Als je eerdere reacties had gelezen alvorens te reageren, had je uit mijn reactie van 8-4-2005 kunnen opmaken dat dit niet het gemaal van het zoekplaatje is, maar er wel wat op lijkt. Ik heb dit gemaal destijds nauwkeurig bekeken, omdat ik dit eveneens een goede kandidaat vond. Het maken van foto's ervan zal je tot dezelfde conclusie brengen.
Intussen heb ik nog wat andere nader te onderzoeken mogelijkheden gevonden:
1. Ader Polder (West Ade) gemeente Alkemade, aan de zuidzijde van de Ringvaart Haarlemmermeer tegenover de Huigsloterdijk;
2. Polder het Noordveen, eveneens zuidzijde Ringvaart Haarlemmermeer, tussen Hanepoel en Nieuwe Wetering;
3. Wassenaarse Polder aan de Drecht te Vriezekoop zuidzijde tussen Leimuiden en Bilderdam;
4. Mijdrecht - Ronde Venen, Polder De Derde Bedijking, grenzend aan de bovenlanden aan de oostkant van de Kromme Mijdrecht;
5. Boven Haastrecht aan de zuidelijke dijk van de Hollandse IJssel, ongeveer tegenover Goejanverwellesluis.
Vrijdag 14-10-2005 23:53:16
|
Frits (Zoetermeer): Volgens mij ben ik hier vandaag langs gekomen. Het is in Stompwijk aan de dokter van Noortstraat. Bijna ter hoogte van de Kniplaan (gaat over de autoweg richting de vlietlanden. Het is op het einde van het nieuwe fietspad naar zoetermeer (meerpolder). Het gemaal heet dacht ik de Volharding en dateert uit 1882. Aan de achterkant is het ronde boogje nog goed te zien.
Zal er wel een foto van maken.
Website:
Vrijdag 14-10-2005 22:31:46
|
Martin Snuverink (Voorburg): Zoals ik eerder al had aangegeven, is hier waarschijnlijk een ombouw van stoomgemaal naar moderner aangedreven gemaal aan de gang. Omstreeks 1925 lijkt daarvoor een plausibele periode.
Regio’s heb ik niet afgeschreven op grond van zwakke redeneringen, maar op grond van uitvoerig onderzoek.
Er wordt door veel mensen te weinig op de stand van de zon gelet. Nogmaals, het gemaal stond (want bestaat volgens mij niet meer) aan de noordzijde van een polder, dus aan de zuidkant van een flinke dijk.
Het gemaal Van Gennip in Nieuwerkerk -Kortenoord ken ik maar al te goed en had ik al meegenomen. Dit gemaal toont weinig overeenkomst met het zoekplaatje. Maar alleen al vanwege de zonstand was het al afgevallen.
Vrijdag 14-10-2005 17:19:27
|
Michel van Cappellen (Krimpen aan den IJssel): Hoe betrouwbaar is de datum van de foto (wat is de bron)?
Wat is de aanleiding van de foto (vervangen pomp installatie?)?
Het ontwerp moet ook een aangrijpingspunt zijn voor de naam van het gemaal.
Daarnaast worden hele regio's vanwege op basis van te zwakke redenen afgeschreven.
Hardop redenerend:
1925 is te laat voor nieuwbouw van een stoomgemaal. Er zijn natuurlijk latere stoomgemalen, maar die hebben andere stylkenmerken.
1925 is vermoedelijk het jaartal van verdieseling of elektrificatie van het gemaal al dan niet in combinatie met een andere pompinstallatie. Het gemaal heeft vermoedelijk twee stoomketels (a.d.h.v. de grootte van het rechtergebouw) Que grootte en qua stijl lijkt het op Schielandse gemalen. Ook de indeling van het gemaal komt b.v. overeen met het gemaal "IJserman-Van Gennip" te Nieuwerkerk (Kortenoord).
Woensdag 12-10-2005 01:25:58
|
Martin Snuverink (Voorburg): Ik vrees dat ik andere zoekplaatjesenthousiasten heb ontmoedigd met mijn vorige reactie, gezien de stilte sinds 19 mei. Dit was niet mijn bedoeling. Men moet het alleen niet zoeken in de bekende, nog bestaande behuizingen van voormalige stoomgemalen. Dit zoekplaatje moet oplosbaar zijn, al valt het niet mee. Reacties nogmaals doornemen en schouders eronder!
Vrijdag 19-8-2005 23:35:53
|
Martin Snuverink (Voorburg): Het heeft naar mijn mening geen zin meer op internet te zoeken naar dit stoomgemaal. Dat heb ik al gedaan. Het zoekplaatje vertoont geen van deze gemalen. Mastenbroek was al op 5 april 2005 de revue gepasseerd (zie mijn reactie van toen).
Ik ben ervan overtuigd dat er van het gemaalgebouw van het zoekplaatje niets meer over is.
De meest voor de hand liggende, maar bewerkelijke methode is te zoeken in de historische atlassen naar "stoomgemaal", dat bij de meeste stoomgemalen is aangegeven, te kijken of deze topografisch passen, en vervolgens te proberen of er in de archieven iets over te vinden is. Dit heb ik voor Zuid- en Noord-Holland al gedaan met negatief resultaat, maar niet gegarandeerd uitputtend. Al eerder is gebleken dat het niet in Zeeland is. Friesland en Drenthe zijn ook geen zoekgebied meer. Mogelijkheden zijn nog Noord-Brabant-West (o.m. omgeving Moerdijk) en aan de zuidzijde van (eventueel voormalige) bandijken van de grote rivieren. Groningen is langzamerhand weinig waarschijnlijk geworden.
Donderdag 19-5-2005 23:00:52
|
Maarten Reumer (Zwolle): Het gemaal in Genemuiden is te vinden via onderstaande link. Ikzelf zie weinig overeenkomsten.
Website: http://www.stoomgemaal.nl/
Zondag 15-5-2005 23:20:40
|
Reinoud Mantel (Lage Mierde): Het gemaal in Genemuiden lijkt er naar mijn mening toch erg veel op.
Het is een van de oudere stoomgemalen (1856) en het is in elk geval één maal gerestaureerd (1982-1984) en misschien enigszins veranderd!?
Reinoud Mantel
Noord-Brabant-Oost.
Zaterdag 14-5-2005 02:00:39
|
Martin Snuverink (Voorburg): In vervolg op mijn vorige reactie heb ik het Regionaal Archief van West-Brabant (naar mijn mening nog steeds een onmogelijke naam, want dit moet zijn Noord-Brabant-West, alleen al om onze Brabantse zuiderburen niet te beledigen) aangeschreven. De reactie luidde:
"De foto geeft mij geen aanknopingspunten om er iets zinnigs over te
kunnen zeggen. De Klaverpolder (omstreeks 1650 opgegaan in De Royale
Polder) is een van de vele polders waarvan het RAWB het archief beheert. Zoals u ziet heb ik uw mailtje ook gestuurd aan de Heemkundekring van Moerdijk met het verzoek BIJ DEZE om ook eens een blik op de foto te werpen.
Met vriendelijke grooet,
Rieni Voermans".
Afwachten dus, tenzij iemand anders een ander idee heeft.
Vrijdag 13-5-2005 22:00:33
|
Martin Snuverink (Voorburg): Een andere geografisch passende mogelijkheid is het stoomgemaal bij de Klaverpoldersche Sluis aan het Hollandsch Diep bij Moerdijk, iets westelijk van de huidige verkeersbrug en oostelijk van het dorp Moerdijk. Er waren buitendijkse grienden. Dit gemaal hield de Klaverpolder droog. Hierover heb ik geen andere informatie kunnen vinden dan een aanduiding in de Groene Historische Atlas.
Zondag 8-5-2005 23:10:53
|
Henk Leentjes (Emmen): Ik heb hier voor me liggen: orginele foto's uit 1913 van de uitstroomzijde van het Woudagemaal in Lemmer; Lemmer kun je ook uitsluiten, dit is het 100% zeker niet.
Maandag 2-5-2005 01:00:53
|
Martin Snuverink (Voorburg): Gerard, ook ik ben in het gelukkige bezit van de groene atlas van NH. Het probleem is dat het stoomgemaal in De Hulk (nu gemaal Westerkogge) opwaarts naar het ZZO is gericht. Dan zou de zon ongeveer in het noordwesten moeten hebben gestaan. De zon staat ongeveer onder een hoek van 30 graden met de horizon. In het winterhalfjaar is dit niet mogelijk. In het zomerhalfjaar zou het avond zijn, maar dan staat de zon lager dan op de foto. Daarom geloof ik niet in De Hulk.
Voor het overige is je idee topografisch gezien wel mogelijk. Buitendijks was er immers nog land aanwezig, getuige de onmisbare groene atlas.
Vrijdag 22-4-2005 23:52:52
|
Gerard Nachbar (Almere): Martin, wat dacht je van de voormalige Zuiderzee!? Tot 1932 (Afsluitdijk) was de toekomstige IJsselmeerdijk nog zeedijk. Ik kan mij van jeugdige fietstochten herinneren dat die dijk best wel hoog was, net als op het zoekplaatje het geval is. In het kader van wat uitzoekwerk voor een ander zoekplaatje kwam ik in de bekende groene historische provincieatlas van Noord-Holland een stoomgemaal plus westerkoggesluis tegen in De Hulk, gemeente Berkhout, in de "oksel" van de Zuiderzee nabij Hoorn. Na dit weekend heb ik wel een keer tijd om de hele Zuiderzee-kustlijn van Noord-Holland langs te lopen. En dan is er natuurlijk ook nog de zuiderzeedijk in Friesland, Overijssel, Gelderland...
Vrijdag 22-4-2005 16:38:43
|
Martin Snuverink (Voorburg): Het gemaalgebouw lijkt qua bouwstijl wel op het gemaal aan de Deukersdijk even ten noorden van Pannerden (zie link), vooral wat betreft vensters en gevel. Er is ook een dijk achter of voor het gemaal. De dakconstructie is echter geheel anders. Het schilddak van het zoekplaatjesgemaal is vrij zeldzaam voor een gemaal. In Zoetermeer staat nog het gemaal De Nieuwe Polder, thans woonhuis, met zo’n schilddak, maar daarbij houdt de gelijkenis op.
De stijl van de gevel van beide gemalen doet wat Duits aan. Misschien moeten we toch ook het gebied van de Rijn ten oosten van Nijmegen of de Rijnstrangen, niet ver van de Duitse grens, als zoekgebied opnemen. In die streek waren en zijn ook hoge dijken.
Website: http://baeumen.de/gelderse-poort/m10000/stoomgemaal.html
Zondag 17-4-2005 12:04:16
|
Martin Snuverink (Voorburg): Het heeft niet zo veel zin willekeurig alle (ex-)stoomgemalen waarvan het gebouw nog bestaat op te sommen. Ook ik heb aanvankelijk gemaal Stroink al bekeken. Als men goed kijkt op de link, kan men zien dat dit gemaal pas in 1919 is gebouwd. Het gemaal van het zoekplaatje heeft duidelijk een bouwstijl van vóór 1900, terwijl Stroink een veel moderner uiterlijk heeft. Ook de vorm van Stroink lijkt niet op die van het gemaal van het zoekplaatje. Voorts is Stroink op het westen gericht.
Website: http://www.reest-wieden.nl/Pers.html#monumentedag
Donderdag 14-4-2005 22:54:13
|
Leo de ZWAAN (Den Haag): Alles gezien en gelezen hebbende, is het heel goed mogelijk dat dit het gemaal STROINK in Vollenhove is. Gezien van de achterkant Deze is gebouwd in 1919.
Deze verzorgt de afwatering van de Beulakerwiede.
De pijp en het turfhok(?) zijn enkele jaren geleden gesloopt.
De loop van de oever is identiek en de hoogliggende (zee)dijk er achter zou de weg van Vollenhove naar Blokzijl kunnen zijn.
Donderdag 14-4-2005 18:01:32
|
Martin Snuverink (Voorburg): Antoon, dank voor je verrassend snelle en waardevolle reactie.
Het enige overblijvende Zeeuwse gemaal nabij Tholen moet gemaal De Eendracht zijn. Dit gemaal is met de “hoge” kant op het OZO gericht en kan het dus ook niet zijn vanwege de zonstand. Kortom, het zoekplaatje vertegenwoordigt geen der Zeeuwse stoomgemalen, voorwaar een belangwekkende conclusie.
Noordschans is dus dank zij Erwin Esselink ook afgevallen.
Een andere mogelijke locatie heb ik helaas nog niet kunnen bedenken.
Maandag 11-4-2005 23:39:53
|
Erwin Esselink (Delft): In het boekje 'Klundert in oude ansichten' staat op pag.35 een foto van het stoomgemaal aan de Noordschans. Helaas is dit niet het gemaal van het zoekplaatje.
Maandag 11-4-2005 22:56:10
|
Antoon Bosselaers (Mechelen): Het is niet Stevensluis, en voor zover ik kan zien ook niet Dreischor (zie afbeeldingen Zeeuws Archief ZI-P-06445, en ZI-P06251,06252,06254, en Zeeuws Documentatiecentrum F19744). Ook niet De Piet en Kerkwerve (Flaauwers haven), zie ook Zeeuws Documentatiecentrum. Ouwerkerk en Poortvliet zijn onwaarschijnlijk vanwege de zonnestand op het zoekplaatje. Blijft nog Tholen.
Maandag 11-4-2005 17:33:42
|
Antoon Bosselaers (Mechelen): In Zeeland hebben 9 stoomgemalen gestaan. Naast de twee door Martin Snuverink vermeld zijn dat: Stoomgemaal "Schouwen" aan Flaauwers haven (zuidkust Schouwen), bij Viane (Ouwerkerk), bij Sirjansland (Stevensluis), bij Dreischor (de 3 laatste alledrie omgebouwd in respectievelijk 1921, 1933 en 1934), net ten zuiden van Tholen, bij Poortvliet, en bij de sluis aan De Piet (boven Lewedorp op Zuid-Beveland). Noord-Beveland, Walcheren en Zeeuws-Vlaanderen hebben nooit stoomgemalen gehad.
Maandag 11-4-2005 10:46:44
|
Martin Snuverink (Voorburg): Noordschans, t.p.v. poldergemaal Niervaert?
Bij nadere bestudering kom ik tot de volgende uitgangspunten:
1. De dijk is een voor die tijd bijzonder hoge (zee)dijk aan een van de zeearmen of benedenrivieren.
2. De dijk ligt aan de noordzijde van de polder.
3. De stapels op of achter de dijk bestaan uit rijshout/griendhout.
4. Achter de dijk (buitendijks dus) bevinden zich gorzen, mogelijk met grienden.
In eerste instantie heb ik in de Hoeksche Waard gezocht, omdat dit gebied het beste aan de voorwaarden voldoet. Dit gemaal heeft daar echter zeker niet gestaan. Onderzocht zijn de stoomgemalen Brakelsveer bij Oud-Beijerland (gerestaureerd als woning), Goudswaard, Kuipersveer bij Puttershoek (fotomateriaal aanwezig, maar verdwenen). Gemaal ‘Hooft van Benthuizen te Puttershoek is een van de 40 deelnemende gemalen aan De Nederlandse Gemalen Stichting en was dus al afgevallen.
Een mogelijkheid is het bovengenoemde gemaal Niervaert in Noordschans bij Klundert. Het stoomgemaal is verdwenen en vervangen door een modern gemaal.Daar is aan de noordzijde een hoge dijk aanwezig die mogelijk onderdeel van de schans heeft uitgemaakt. Ik heb echter (nog) geen bewijsmateriaal gevonden.
Bij de Roode Vaart , nu midden op het haven- en industrieterrein van Moerdijk heeft ook nog een stoomgemaal in de Nieuwendijkpolder aan een dijk met een gors aan de noordzijde gestaan. Door opspuiting van zand e.d. is hiervan niets meer herkenbaar.
Op het Eiland van Dordrecht zie ik geen mogelijkheden. Op Goeree-Overflakkee heb ik geen stoomgemalen gevonden.
Zeeland heb ik niet kunnen onderzoeken, omdat ik daarvan geen (groen) historische atlas heb. In deze atlassen worden stoomgemalen doorgaans duidelijk aangeduid. Wellicht kan Antoon Bosselaers meer over Zeeland zeggen. Niet Oud-Vossemeer. Niet Kattendijke.
Voorts heb ik, hopelijk niet te voorbarig, geconcludeerd dat locaties in andere streken dan ZH, Zeeland en Noord-Brabant-West onwaarschijnlijk zijn.
Literatuur over gemaal Noordschans (niet geraadpleegd):
1) "Plan van een stoomgemaal voor den Nassau Polder te Klundert" in: De Sprange 18 (1992) p. 12-16.
2) G.W.G. van Bree, Het archief van het waterschap "Niervaert", 1946-1958 (Steenbergen 1971).
Zondag 10-4-2005 17:28:30
|
Martin Snuverink (Voorburg): De foto betreft in ieder geval niet het gemaal De Volharding aan de Dr. van Noortstraat te Stompwijk. De situatie en de techniek heeft er veel van weg, maar daabij blijft het.
De foto betreft naar mijn mening evenmin het Stoomgemaal Driemanspolder aan de Stompwijkseweg te Leidschendam, omdat de situatie daar niet goed overeenkomt met die van de foto.
Wordt vervolgd.
Vrijdag 8-4-2005 17:51:20
|
Sicco Fockens (Groningen): Een paar reacties:
- Volgens mij ligt er rijshout op de dijk, riet is lichter van kleur, en wordt verder volgens mij nooit buitendijks geoogst, maar in binnendijks veengebied;
- de bomen boven het motorhok kunnen volgens mij ook wel binnen de dijk staan;
- volgens mij staat er in het hok een motor of locomobiel, die met een band de centrifugaalpomp aandrijft, die het water uit het bouwdok wegpompt. De mensen in de kolk zijn met kruiwagens de kolk aan het uitdiepen, maar of nou alleen daarvoor de zaak werd drooggezet lijkt me sterk; Dat men kennelijk de moeite heeft genomen om een huisje om een locomobiel te timmeren geeft al aan dat deze drooglegging voor langere tijd was;
- een vijzelgemaal zou volgens mij veel meer op de dijk staan dan erachter, het opvoerwerktuig van dit gemaal is dus kennelijk geen vijzel;
- het houten hok met sleuven naast de schoorsteen is volgens mij een turfhok, zegt dat nog wat over de standplaats?
Dinsdag 5-4-2005 20:47:25
|
d.kralt (Meppel): Ik heb mij hetzelfde afgevraagd als de heer Snuverink: ligt er op de dijk rijshout of riet? Als het riet is zou het gemaal ergens in b.v. de Noordwesthoek gestaan kunnen hebben.
Dinsdag 5-4-2005 17:59:52
|
Martin Snuverink (Voorburg): Andere overeenkomsten met het stoomgemaal De Vier Noorder Koggen bij Medemblik en gemaal Mastenbroek aan de Kamperzeedijk dan dat deze gemalen een schoorsteen hadden en dus stoomgemalen waren heb ik niet kunnen vinden. Geen van de 40 monument-gemalen van De Nederlandse Gemalen Stichting (zie link) komt naar mijn mening in aanmerking.
Gezien de zonstand loopt de dijk min of meer west-oost en is het buitendijkse gebied dus aan de noordzijde van de polder. Bij de Vier Noorder Koggen is dit vrijwel in het oosten. Alleen al vanwege de oriëntatie kan het daar dus al niet zijn.
Het gemaal Lely bij Medemblik diende voor de drooglegging van de Wieringermeer en is te jong voor een stoomgemaal.
De opvallend hoge dijk moet een zeedijk, een rivier(ban)dijk of een ringdijk van een diepe droogmakerij zijn. Achter de dijk zijn kale bomen te zien; daar is waarschijnlijk geen zee(gat), maar eerder een uiterwaard of bovenland.
Waarschijnlijk wordt het stoomgemaal op de foto omgebouwd, bijv. van stoomgemaal naar een modernere aandrijving of wordt een vijzel door een waaierpomp vervangen.
Op de dijk staan merkwaardige stapels: riet of rijshout? Op de dijk staan ook palen, die erop wijzen dat er op de dijk een weg is.
Er zijn in Nederland honderden stoomgemalen geweest. Enkele tientallen zijn er nog over als erfgoed. Er zijn nog wat andere stoomgemaalgebouwen die een tweede bestemming hebben gekregen. Meestal verdwenen de schoorstenen bij de ombouw tot andere aandrijving dan stoom. Het wordt dus lastig zoeken.
Dit gemaal lijkt vrij robuust en zal dan ook gediend hebben voor een grotere droogmakerij of voor een nog groter oppervlak. Mogelijkheden die ik wil nagaan zijn onder meer de gemalen Driemanspolder (nabij de Drie Molens) en De Volharding (nabij de kruising Kniplaan/ Stompwijkseweg en het fietspad naar Zoetermeer) in Stompwijk, beide gelegen aan diepe polders. Maar dit is zomaar een gok binnen de omschreven randvoorwaarden.
Website: http://www.gemalen.nl/deelnemers.asp
Dinsdag 5-4-2005 01:38:33
|
Reinoud Mantel (Lage Mierde): Het doet mij denken aan het stoomgemaal aan de Kamperzeedijk in Genemuiden (ov). (zie www.stoomgemaal.nl)
Ik tel een schoorsteen teveel maar die kan weggehaald zijn.
Het gemaal is nog niet zo lang geleden geheel gerestaureerd.
Maandag 4-4-2005 23:59:32
|
Wim de Koning Gans (Den Haag): Behalve enige overeenkomsten met Medemblik zie ik toch vooral verschillen. Een belangrijk verschil is dat op het zoekplaatje het hogere gebouwdeel een dak heeft met vier vlakken, terwijl op foto's van het gemaal in Medemblik de voor- en achtergevel een punt hebben en het dak dus uit twee vlakken bestaat.
De link www.stoommachinemuseum.nl werkt niet omdat http:// is weggelaten. De aanwijzing om dat stukje tekst wel in te typen wordt door menigeen in de wind geslagen, wellicht met het idee 'zonder werkt het ook'. Zonder http:// wordt het ingetikte adres echter beschouwd als een onderdeel van de site, in dit geval zoekplaatjes.nl. Dus: http://www.zoekplaatjes.nl/400/www.stoommachinemuseum.nl.
Maandag 4-4-2005 22:25:07
|
Michel Zwier (Wijdenes): volgens mij is het het stoom gemaal te medemblik (nh)
en dan vanaf land zijde dus van uit de polder naar de ijsselmeer dijk kijkende
Website: http://www.stoommachinemuseum.nl (naar aanleiding van bovenstaande reactie is deze link gecorrigeerd-red.)
Vrijdag 1-4-2005 23:36:48
|
Dit zoekplaatje is opgelost. U kunt hier niet meer reageren. Heeft u een dringende mededeling, ga dan naar de pagina 'contact'. Vermeld a.u.b. het nummer van het zoekplaatje.
|
![vergroting](javascript:openNewWindow("pics/450L.jpg")){kind=link}